8.Sınıf LGS Fen Bilimleri Deneme Sınavı 16

Deniz seviyesinden yükseklikleri aynı olan A ve B şehirlerinden; I. görselde 21 Haziran tarihindeki A şehrinin, II. görselde ise 21 Aralık tarihindeki B şehrinin konumu verilmiştir.

Buna göre A ve B şehirlerinin ocak ve temmuz ayı sıcaklık ortalamaları, aşağıdaki tablolardan hangisindeki gibi olabilir?

DNA’da bulunan nükleotidler belli bir düzen içindedir. Fakat bazı durumlarda nükleotidlerin sayı veya sıralanış düzeninde bir değişme olabilir. Canlının genetik yapısında meydana gelen bu değişmeler mutasyon olarak adlandırılır. Mutasyonlar, canlıya kazandırdıklarına ya da kaybettirdiklerine göre sınıflandırılabilir. Eğer canlıda meydana gelen mutasyon canlıda işe yarar ve önceden yapılamaz bazı işlevler kazandırabilirse, bu mutasyon fonksiyon kazandırıcı ya da faydalı mutasyon olarak adlandırılır.

Canlıda meydana gelen mutasyon canlıda olumsuz sonuçlara ya da işlev kaybına sebep olursa, bu mutasyon da fonksiyon yitirici ya da zararlı mutasyon olarak adlandırılır. Eğer bir mutasyon canlıda eski durumunun tam zıttının oluşmasına neden olursa bu mutasyonlara da baskın negatif mutasyon denir. Verilen bilgiden mutasyonlar ile ilgili yapılan aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

Mevsimlerin oluşma nedenlerinden biri de Güneş’ten çıkan ışınların yeryüzüne düşme açıları arasındaki farktır. Güneş ışınlarının dik veya dike yakın bir açı ile düştüğü yüzey daha fazla ısınırken, eğik açıyla düştüğü yüzeyde meydana gelen ısınma daha az olur. Dünya üzerinde bulunan K, L ve M bölgeleri şekilde gösterilmiştir.

Buna göre 21 Aralık tarihinde K, L ve M bölgelerine düşen güneş ışınlarının modellenmesi aşağıdakilerin hangisinde doğru gösterilmiştir?

Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması mevsimlerin oluşmasının yanı sıra yıl içinde bir şehirdeki gece ve gündüz sürelerinin de farklı yaşanmasına neden olur.

Aşağıdaki grafikte X, Y ve Z şehirlerinin yıl içerisindeki gündüz sürelerinde meydana gelen değişim gösterilmiştir.

Buna göre X, Y ve Z şehirleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

Opak bir cisme ışık tutulduğunda, ışık cisimden geçemeyeceği için cismin arkasında karanlık bir alan oluşur. Bu alana gölge denir. Işık kaynağından çıkan ışınların cisme gelme açısı değişirse gölge boyunda değişme olur. Işınlar cisme dik açıyla geldiğinde gölge oluşumu gözlenmezken, eğik açıyla geldiğinde ise gölge oluşur.

Aynı boyda olan Nisan, Ozan ve Tuğba’dan; Nisan A, Ozan B, Tuğba ise C ile gösterilen aynı yükseltiye sahip bölgelerde yaşamaktadır.

22 Haziran’da Nisan, Ozan ve Tuğba’nın öğle saatindeki gölge boyları arasındaki ilişki nedir?

Dünya üzerinde eksen eğikliğine bağlı olarak iklim kuşakları ortaya çıkar. Ekvator ile dönenceler arasındaki alana sıcak (tropikal) kuşak, dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan alana ılıman (orta) kuşak, kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan alana ise soğuk (kutup) kuşak denmektedir.

Sıcak kuşak; sıcak karakterli tek tip mevsimin yaşandığı kuşaktır. Bitki örtüsü ve canlı çeşitliliği fazla olmakla beraber nüfus seyrektir.

Ilıman kuşak; yılda dört mevsimin belirgin şekilde yaşandığı tek kuşaktır. Her türlü yaşam faaliyetine en uygun şartları taşır. Dünya nüfusunun yüzde 48’i bu kuşakta yaşar. Bu kuşağın sağladığı mevsimsel şartlar ekonomik ve teknolojik açıdan en güçlü ülkelerin burada olmasında etkili olmuştur. Ayrıca tarımsal ürün çeşitliliği de fazladır.

Soğuk kuşak; soğuk karakterli tek tip mevsimin yaşandığı kuşaktır. Bu kuşakta bitki örtüsü ve canlı çeşitliliği az olmakla beraber nüfus ise seyrektir.

Buna göre Dünya’nın eksen eğikliği,

I. Oluşan kuşakların ortalama sıcaklığını

II. Dünya üzerinde yaşam alanı oluşturulacak yerleri

III. Canlı türü sayısının fazla olacağı alanları

IV. Sanayinin fazla olacağı bölgeyi

verilenlerden hangilerini belirlemede etkili olmuştur?

Atmosferde bulunan gazlar ağırlıklarından dolayı temas ettikleri yüzey üzerinde basınç oluşturur. Havanın günlük veya mevsimlik olarak farklı ölçülerde ısınması sonucu, hava yoğunluğunun azalmasıyla yüzeyde alçak basınç alanı veya hava yoğunluğunun artmasıyla birlikte yüzeyde yüksek basınç alanı meydana gelir.

K, L ve M bölgelerinde hava hareketi aşağıdaki oklarla gösterilmiştir.

Buna göre,

I. K ve L bölgelerinde havanın hareket yönü aynıdır.

II. L bölgesinde yüksek basınç alanı, K ve M bölgelerinde alçak basınç alanı oluşur.

III. L bölgesinde hava merkezden çevreye doğru hareket eder.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden alınan veriler ile 20 Kasım 2019 tarihinde ülkemizdeki bazı şehirlerde gözlenecek hava durumu harita üzerinde gösterilmiştir.

Haritadan hava olayları ile ilgili aşağıdaki çıkarımlardan hangisi yapılamaz?

DNA’nın en küçük yapı birimi nükleotidlerdir. Nükleotidin yapısında bir tane fosfat, bir tane şeker ve bir tane de organik baz bulunur. DNA’yı oluşturan nükleotidler belli bir düzene göre sıralanırlar. Adenin nükleotidi karşısına Timin, Guanin nükleotidi karşısına ise Sitozin nükleotidi dizilir.

Gamze Öğretmen’in öğrencileriyle birlikte bir DNA molekülü tasarlamak için kâğıtlar ile modellediği malzemeler aşağıdaki gibidir.

Gamze Öğretmen, 12 nükleotidli DNA molekülünün birinci zincirinin nükleotid dizilimini A C T G G A olarak malzemeleriyle birlikte öğrencilerine veriyor. Öğrencilerinden DNA molekülünü tamamlamalarını istiyor.

Buna göre öğrenciler DNA molekülünün ikinci zincirini aşağıda verilen malzeme kutularından hangisini kullanarak tamamlarsa hiç malzeme artmaz?

DNA üzerindeki nükleotidlerin sayı, sıra veya dizilimi canlıdan canlıya farklılık gösterir. DNA’nın yapısındaki nükleotidlerdeki bu farklı dizilimler, canlıların birbirleriyle akraba olup olmadıkları hakkında bilgi vermektedir. Nükleotidlerin dizilimindeki benzerlikler ne kadar fazla ise o canlıların akraba olma olasılığı da o kadar fazladır.

Yukarıda DNA dizilimleri verilen bireylerden hangi ikisinin akraba olma olasılığı daha fazladır?

ABD’de kumulda ve toprak bölgede yaşayan farelerin üzerinde yapılan bir araştırmada; açık renkli kumul üzerinde yaşayan farelerin açık renk kıllara, koyu renkli topraklarda yaşayan farelerin ise koyu renk kıllara sahip oldukları gözlenmiştir. Bilim insanları, bu durum sayesinde farelerin yırtıcı kuşlardan gizlendiğini ve yırtıcı kuşlara yem olmadıklarını tespit etmiştir. Farelerde meydana gelen bu durum ile ilgili farelerin kalıtım bilgisi incelendiğinde bu olumlu uyumun, farelerde bir genin yapısında meydana gelen değişim sonucu olduğu tespit edilmiştir. Yapılan kalıtım hesaplamaları ile farelerdeki bu değişimin yaklaşık 4000 yıl önce; kumul ve toprak bölgenin oluşumunun ise yaklaşık 10.000 yıl önce meydana geldiği belirlenmiştir. Yani farelerde meydana gelen bu değişimin farelerin bu bölgelere göç etmesinden sonra gerçekleştiği sonucuna varılmıştır.

Farelerin yaşadıkları bölgeye yapmış oldukları uyum ile ilgili,

I. Bu uyumda mutasyon olayı etkili olmuştur.

II. Çevre etkisi ile meydana gelen bu değişim adaptasyona örnek verilebilir.

III. Bu değişim farelerin bütün genetik yapılarının değişmesi sonucu gerçekleşmiştir.

verilen ifadelerden hangileri söylenebilir?

Bir bitkiden alınan dal klonlanarak (genetiği aynı olan canlı elde edilmesi), bu dallar farklı yerlere dikiliyor. Aynı süre sonunda düz toprağa, eğimli toprağa, yüksek yerdeki toprağa dikilen dalların aşağıdaki gibi farklı filizlendikleri gözleniyor.

Filizlenme sonucunda elde edilen bitkilerden alınan hücreler incelendiğinde nükleotid dizilimlerinin aynı olduğu tespit ediliyor.

Buna göre meydana gelen bu olay ile ilgili,

I. Çevrenin bitkiler üzerindeki etkisi farklı olduğu için bitkiler farklılaşmıştır.

II. Bitkilerdeki bu değişim yavru döllere olduğu gibi aktarılır.

III. Bitkilerin genlerinin işleyişlerinde değişim meydana gelmiştir.

ifadelerinden hangileri doğrudur?

Dünya üzerinde atmosfere salınan sera gazlarının sebep olduğu sera etkisi sonucunda yıl boyunca kara, deniz ve havada ölçülen ortalama sıcaklıklarda görülen artışa küresel ısınma denir.

Aşağıda küresel ısınmada sıcaklık artışının 1,5°C ve 2°C olması hâlinde meydana gelecek bazı durumlar belirtilmiştir.

Tablodaki veriler incelendiğinde küresel ısınmada sıcaklık artışının 1,5°C’den 2°C’ye çıkması sonucunda,

I. Çölleşmede artış

II. Canlıların yaşamsal risklerinde artış

III. Doğal afetlerde artış

durumlarından hangilerinin gerçekleşmesi beklenir?

Bezelyelerde uzun boy geni kısa boy genine baskındır. Aşağıda fenotipleri verilen bezelyelerin çaprazlanmaları sonucunda oluşan bezelye gösterilmiştir.

Buna göre çaprazlanan bezelyelerin genotipleri,

I. Aa x Aa

II. Aa x aa

III. AA x Aa

verilenlerden hangileri olabilir?

İnsanların sahip olduğu göz rengi, saç rengi, kan grubu, cinsiyet gibi özellikler kalıtsal karakter olarak adlandırılır. Kalıtsal özellikler kalıtım yoluyla ailelerde kuşaktan kuşağa aktarılır.

Aşağıdaki görsellerde kız ve erkek çocuklarına cinsiyetlerini belirleyen genlerin aileleri tarafından aktarılması modellenmiştir.

Buna göre verilen modellemelerden hangileri doğrudur?

Sahip olduğumuz saç rengi, saç şekli, göz rengi, kan grubu, dil yuvarlayabilme gibi kalıtsal özelliklerimiz anne ve babamızdan aldığımız alel gen (bir genin farklı çeşitleri) çifti ile belirlenir. Baskın gen, saf döl veya melez döl durumunda etkisini dış görünüşte gösteren gendir ve büyük harf ile gösterilir. Çekinik gen ise baskın genin yanında etkisini gösteremeyen, sadece saf döl durumda etkisini gösteren gendir ve küçük harf ile gösterilir.

Kalıtsal bir özellik bakımından aşağıda verilen durumlardan birine sahip oluruz.

• Anne ve babadan baskın gen alınırsa: DD yani saf döl baskın

• Anne ve babadan çekinik gen alınırsa: dd yani saf döl çekinik

• Anne ve babadan birinden baskın birinden çekinik gen alınırsa: Dd yani melez döl

İnsanda dil yuvarlama geni dil yuvarlayamama genine baskındır. Aşağıda bir ailenin çocuklarının dil yuvarlayabilme özellikleri verilmiştir.

Buna göre kardeşlerin anne ve babalarının fenotipleri,

I. Anne: Dil yuvarlayabilen ...........Baba: Dil yuvarlayabilen

II. Anne: Dil yuvarlayabilen ...........Baba: Dil yuvarlayamayan

III. Anne: Dil yuvarlayamayan ........Baba: Dil yuvarlayabilen

IV. Anne: Dil yuvarlayamayan ........Baba: Dil yuvarlayamayan

verilenlerden hangileri olamaz?

İbrahim, bezelyelerde sarı ve yeşil tohum renginin kalıtımı üzerine yaptığı araştırmalar sonucunda aşağıdaki grafikleri çizmiştir.

Araştırma 1: Melez döl sarı tohum rengine sahip iki bezelyeyi kendi arasında çaprazladım ve elde ettiğim verileri aşağıdaki grafikte gösterdim.

Araştırma 2: Saf döl yeşil tohum rengine sahip iki bezelyeyi kendi arasında çaprazladım ve elde ettiğim verileri aşağıdaki grafikte gösterdim.

İbrahim’in yaptığı araştırmaların sonuçları incelendiğinde aşağıdaki ifadelerden hangisine ulaşılamaz?

Bir çiftçi bahçesindeki kısa otlar yüzünden, yetiştirdiği bitkilerin kısa boylu olanlarından ürün toplamakta zorlanmaktadır. Bu yüzden yetiştirdiği bitkilerin tamamının uzun boylu olmasını istemektedir.

Bitkilerin tohumlarıyla ilgili araştırma sonuçları aşağıdaki gibidir.

Buna göre çiftçi, aşağıdaki tavsiyelerden hangisine uyarsa bahçesinde kısa boylu bitki elde etme ihtimali olmaz?

Akraba evliliği, eşler arasında kan bağı bulunan yani aynı atadan gelen bireylerin yaptığı evliliktir. Akrabalar arasında genetik benzerlik fazla olduğu için akraba evliliği sonucunda doğacak çocuklarda genetik hastalıkların görülme ihtimali fazladır. Genetik hastalıklardan biri olan orak hücreli anemi çekinik genle taşınır. Akraba olan kişilerde bulunan çekinik genlerin bir araya gelmesi sonucu orak hücreli anemi hastası olan çocuk dünyaya gelir.

Görselde akraba olan iki bireyin orak hücreli anemi hastalığı açısından kalıtım bilgisi ve doğacak çocuklarının bu hastalık açısından olasılıkları gösterilmiştir.

Buna göre akraba evliliği sonucu dünyaya gelen çocuklar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

Balığın baş, gövde, yüzgeç ve kuyruk kısmı görseldeki gibidir.

Bir balık türündeki kalıtsal özelliklerden bazılarının baskın veya çekinik özellik olma durumları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

Balıklar üzerinde araştırma yapan bilim insanları, bir balık türünün dişisinden elde ettikleri yumurta hücreleri ve erkeğinden elde ettikleri sperm hücrelerinin genlerinin bir kısmının gösterimini aşağıdaki gibi yapmıştır.

Numaralandırılmış yumurta ve sperm hücrelerinin döllenmesiyle meydana gelecek olan balıkların hangisinin fenotipi hatalı çizilmiştir?