6. Sınıf Noktalama İşaretleri Testi Çöz (Cevapları Çözümlü)

Çözüm: Büyük harfin kullanıldığı yerleri inceleyelim. a) Özel adlar büyük harfle başlar. * Kişi adları ile soyadlarının ilk harfi büyük yazılır: Yeşim Erdoğan, Ahmet İlter... * Kurum, kuruluş, cadde, bulvar, meydan, sokak adları büyük harfle başlar: Boğaziçi Dershanesi, Boğaziçi Üniversitesi, Milli Eğitim Bakanlığı, Barbaros Bulvarı, Yıldız Caddesi, Gazi Sokak... * Birleşik özel adların ilk harfleri büyük yazılır: Afyonkarahisar, Şereflikoçhisar, Sulakyurt, Beşiktaş … * Yer adlarından dağ, ova, deniz, göl, akarsu bitişik ve büyük harfle yazılır: Arpaçay, Acıgöl, Elmadağ … * İlk sözcüğü tek başına bir yerleşim yerinin adını karşılayan ve belirtisiz ad tamlaması biçiminde olan yer adlarının her sözcüğünün ilk harfi büyük yazılır: Van Gölü, Ağrı Dağı, Konya Ovası, Çanakkale Boğazı... Ancak ilk sözcük yer adı, ikinci sözcük yer adıyla ilgili yiyecek adı durumunda ise; ilk sözcüğünün ilk harfi büyük, ikincisi ise küçük yazılabilir: Afyon kaymağı, Amasya elması, Karadeniz fındığı... * Kent, köy, mahalle adlarında büyük harf kullanılır: Antalya, Alanya,İncesu Köyü, Kadıköy, Doğu Mahallesi... * Kitap, yapıt, gazete, dergi gibi yapıt adları ve yazı başlıklarının her biri büyük harfle başlar: Resmi Gazete, Çalıkuşu, Türk Yurdu, Genç Kalemler, Türk Dili, Kendi Gök Kubbemiz, Han Duvarları, Beş Şehir … Ancak başlıklarda geçen “ve, ile, ya, veya, ki” bağlaçlarıyla “mi, mı, mu, mü” soru eki ya da edatı küçük harfle başlar: Mavi ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı Turfa mı?... * Ulus, din, dil, mezhep ve kişi adlarında türemiş sözcükler büyük harfle başlar: Müslümanlık, Türklük, Türkçülük, İstanbullu, Afrikalı, Budist... * Özel adlara bağlı saygı sözcükleri, şan (ünvan), lakap ve meslek adları büyük harfle başlar: Mustafa Bey, Nuran Hanım, Doktor Erdoğan, Bayan Ayşe, Gazi Mustafa Kemal Paşa, Cinci Hoca... * Mektuplarda, resmi yazışmalarda ve konuşma metinlerinde hitap sözcükleri ile zarf üzerine yazılan sözcüklerin hepsinde büyük harf kullanılır: Sevgili Anneciğim, Aziz Vatandaşlarım, Sayın Ankaralılar... * Levhalar ve açıklama yazıları büyük harfle başlar: Giriş, Çıkış, Başkan, Doktor... Yazı birkaç sözcükten oluştuğu zaman ilk sözcük büyük harfle başlar: Otobüs durağı … Levhaların ilk sözcüğü rakamla yazılmış ise sonraki sözcük küçük harfle yazılır: III. kat, IV. sınıf, I. blok... * İki noktadan sonra başka bir kimseden alıp tırnak içinde verdiğimiz aktarmaların ilk sözcüğü büyük harfle; tırnak içinde cümlenin ancak bir bölümünü aktardığımız zaman ise onun ilk sözcüğü küçük harfle başlar: Atatürk: “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir, fendir.” Sen bana “...” gibi bir söz söylemiştin.” Özel ad yerini tutan sözcükler ve üzerine dikkat çekilecek önemli kavramlar büyük harfle başlayabilir: Toplantıda bir üye Başkan’ ın görüşlerini eleştirdi. A’ da üniversite büyük harfle, B’ de “bey”, C’ de Mai ve Siyah eser adı olduğundan büyük harfle başlamalıydı.

Çözüm: Türkçe’ de yazımı en çok karıştırılan “de” ve “ki” nin kullanımlarına bakalım. “de” nin yazımı: “de” nin yazımının hangi durumda doğru, hangi durumda yanlış olduğunu değerlendirebilmek için “de” nin görevlerini iyi kavramalıyız. * Bağlaç olan “de”: Ayrı yazılır. Büyük ünlü uyumuna uyar. Eş görevli sözcükleri ve cümleleri bağlar. Ağladım da açıldım. → Doğru. Ben de kitap okudum. → Doğru. Ahmet te bize geldi. → Yanlış. (de) olmalıydı. * Hâl (durum) eki olan –de: Durum eki olan –de isimlere bulunma anlamı katar. Kendisinden önceki sözcüğe bitişik yazılır. Ünsüz benzeşmesine ve büyük ünlü uyumuna uyar. Ağaçta kedi var. → Doğru. Okulda tören yapıldı. → Doğru. Ahmet’te kitabım var. → Doğru Televizyon da da başlıyor. → Yanlış. Seçeneklerde ise, A seçeneğindeki bağlaçtır. Ayrı yazımı doğrudur. Ancak ayrı yazıldığı için benzeşmeye uymaz. Doğrusu “Okula giderken Serap da geldi” olmalı. D seçeneğindeki “da” hal ekidir. Ağzında biçiminde bitişik yazılmalıydı. “ki” nin yazımı: Türkçe’de “ki” nin üç ayrı görevi vardır: * Bağlaç olan “ki”: Bağlaç olan “ki” ayrı yazılır. Anladım ki gelmeyecek. * Sıfat türeten –ki: Adların sonuna eklenerek onları sıfat yapar. Bitişik yazılır. Televizyondaki dizi. Aklımdaki soru * İlgi zamiri olan “ki”: Adın yerine kullanılan, aitlik anlamı veren “ki” dir. Bitişik yazılır. Ayşe’ninki yine bozulmuş. (Ayşe’nin kalemi) Şimdi C seçeneğini inceleyelim. Bahçede ki kedi → Sıfat türeten –ki olduğu için bitişik yazılmalıydı. Besleki → Bağlaç olduğu için ayrı yazılmalıydı. Bizim ki → İlgi zamiri olduğu için bitişik yazılmalıydı. B’de ise hata yoktur. Cevap: B

Çözüm: Seçeneklerdeki yazım yanlışlarını bulup bu yazımlarla ilgili doğru kullanımları anlatalım. A seçeneğinde “mi” soru edatı yanlış yazılmıştır. * “mi” nin yazımı: “mi” soru edatıdır. mi, mı, mu, mü biçimi kullanılır. Soru edatı daima ayrı yazılır. Ancak kendisinden sonra gelen ekler mi’ ye bitişik yazılır. mi edatı bazı ikilemelerin arasında pekiştirmeyi güçlendirmek veya cümleye koşul anlamı katmak amacıyla kullanılır. Bu kullanımlarda da ayrı yazılır. Güzel mi güzel kız. Anladım mı anlatırım. A seçeneğinde: Sende mi beni anla mıyorsun? biçiminde olmalıydı. B seçeneğinde ikilemelerin yazımı ile ilgili yazım yanlışı var. Yavaş yavaş ayrı yazılmalıydı. İkilemelerin yazımı: İkilemeler daima ayrı yazılır. Aralarına asla noktalama işareti girmez. Uslu uslu oturun. → doğru Derli toplu olun. → doğru Eş, dost geldi. → yanlış. Araya virgül girmez. Elele, yanyana, gözgöze oturdular. → Hepsi ayrı olmalıydı. El ele, yan yana, göz göze olmalıydı. C seçeneğinde ise pekiştirme sözcüğü bitişik yazılmalıydı. Masmavi D seçeneğinde hata yoktur. Cevap: D

Çözüm: Seçenekleri inceleyelim B’ de “T.B.M.M.’ ne” yazımı yanlıştır. Kısaltmaların yazımı: * Kurum, kuruluş adlarının kısaltmasında her kelimenin baş harfi büyük yazılır. Araya nokta konmaz. DSİ (Devlet Su İşleri) , TMO (Toprak Mahsulleri Ofisi) Bu kısaltmalara getirilen ekler son harfin okunuşuna uygun olmalıdır. * Unvan, meslek, saygı sözcüklerinin sadece baş harfi büyük yazılır. Sonuna nokta konur. Prof., Dr., Av., Syn., gibi * Bunların dışındaki kısaltmalarda her harf küçük yazılır, sonuna nokta konur. vs., vb., bkz. Şimdi bu bilgilere göre B seçeneğinde yazım yanlışı yapıldığını görmekteyiz. TBMM kurum kuruluş adıdır. Araya nokta konmaz. Getirilen ek “Meclisi’ ne” değil M’ ye olmalıydı. Eklerin yazımında kural şöyledir. - Özel isimlere getirilen çekim ekleri, kısaltmalara, harflere, sayılara, tarih ve saatlere getirilen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılır. Ekler benzeşmeye uygun yazılır. 1923’ te, 18. 30’ da, DSİ’ den, Ali’ ye - Özel isimlere getirilen yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz. Türkçe, Atatürkçü, Bursalı C seçeneğinde eklerin yazımını inceleyelim. 1993’ de → 1993’ te olmalıydı. İstanbula → İstanbul’ a olmalıydı. Adana’ lı → Adanalı olmalıydı. – lı, - li yapım ekidir. D seçeneğinde tarihlerin yazımı ile ilgili yazım yanlışı yapılmıştır. Tarih, saat, gün ve ay adlarının yazımı: * Ay adı harfle yazılırsa araya nokta konmaz. Bu kullanımda ay adı büyük yazılır. 10. Mayıs. 1972 → yanlış. 10 Mayıs 1972 → doğru. Ancak ay adı rakamla yazılırsa araya nokta konur. 21. 11. 1996 gibi * Saatlerin yazımında saat ve dakika arasına sadece ( . ) nokta konur. 16. 30 → doğru 16: 30 → yanlış * Gün ve ay adları bir tarihe bağlı olarak yazılırsa büyük, tarih belirtilmezse küçük yazılır. Doğru Yanlış Sana pazar günü gelir. Sana Pazar günü gelir. Her nisan içim buruk. Her Nisan içim buruk. Biz 13 Mayıs’ ta tanıştık. Biz 13 mayısta tanıştık. D seçeneğinde 16 Mayıs 1975’ te olmalıydı. Cevap:A

Çözüm: Seçenekleri inceleyelim * Dünya, Güneş, Ay adları terim anlamında kullanıldığında büyük harfle, mecaz anlamında kullanıldığında ise küçük harfle yazılırlar. Babam Dünyamı doldurdu. → yanlış. Küçük harf olmalıydı. Bilim adamları Dünya’ nın hareketlerinin sonuçlarını açıklamış. → doğru, terim anlamlıdır. A’ da Güneş sözcüğü yanlıştır, çünkü bu cümlede mecazdır, küçük olmalıdır. B’ de “bir takım” sözcüğü yanlış yazılmıştır. Belgisizlik anlamı verdiğinden bitişik yazılmalıdır. Birtakım sorularım var. → doğru Bir takım insanlar. → yanlış. Bir sayı sıfatı, takım da grup anlamındaysa ayrı yazılır. Bir takım koltuk. → doğru D seçeneğinde “herkez” yanlış yazılmıştır. Herkes olmalıdır. Cevap:C

Çözüm: Seçenekleri inceleyelim: B’ de “şey” sözcüğü yanlış yazılmıştır. Şey belgisiz zamirdir, ayrı yazılır. Her şey, hiçbir şey gibi. C’ de ve D’ de “yanlış ve yalnız” sözcükleri seçeneklerde hatalı yazılmıştır. Doğrularını şöyle açıklayalım. Hatalı anlamı veren yanıl – ış biçiminde yazılır. Yanılmaktan gelir. Ses düşmesi vardır. Tek başına veya sadece anlamı veren yalın – ız biçiminde yazılır. Yalından gelir. Ses düşmesi vardır. Cevap:A

Çözüm: Pekiştirme genellikle örneklerle, ikilemelerle ya da araya “mi” edatının getirilmesiyle yapılır. Kapkaranlık bir geceydi Pekiştirme ön eklerle yapılmıştır. Masmavi gökyüzüne bak’ Tatlı tatlı bir rüzgar esiyordu. Pekiştirme ikilemelerle yapılmıştır. Olanları bir bir anlattı. Güzel mi güzel bir yemek yedik. Pekiştirme mi edatıyla yapılmıştır. Pekiştirmede sözcüğün başına getirilen ön ek her zaman bitişik yazılır. İkilemeler ise ayrı yazılır. İkilemelerin arasında herhangi bir noktalama işareti kullanılmaz. İsim hal ekleriyle yapılan ikilemeler ayrı yazılır. Şimdi seçenekleri inceleyelim. B’ de “el ele” C’ de “tek tek” sözcükleri ikilemedir ve doğru yazılmıştır. D’ de “kapkara” sözcüğü ön ekle yapılmış bir pekiştirmedir. “kara” sözcüğünün ilk seslisine kadar olan “ka” alınmış. Bunun sonuna “p” sesi getirilerek elde edilen “kap” hecesi “kara” sözcüğünün başına getirilmiştir. Ön eklerle yapılan pekiştirme bitişik yazılır. Bu nedenle yazımı doğrudur. A’ da ise ön ekle yapılan “güpe gündüz” pekiştirmesi ayrı yazıldığı için yazım yanlışı yapılmıştır. Cevap:A

Çözüm: Kimi sözcüklerin söyleyişinde görülen ses değişmesi yazıda gösterilemez. Yanlış Doğru kiprik kirpik kirbit kibrit çölmek çömlek Türkçede n’den sonra b gelmez; b’den önce gelen, m’ ye dönüşür. Yanlış - Doğru perşenbe perşembe penbe pembe anber ambar çenber çember UYARI : Kimi özel isimlerde, rütbe isimlerinde ve birleşik sözcüklerde n’li yazılış doğrudur. İstanbul, Safranbolu, onbaşı, sonbahar, binbaşı…vb Seçenekleri incelediğimizde C’ de yazım yanlışı olmadığını görürüz.

Çözüm: Nokta tamamlanmış cümlelerin sonuna konur. Tamamlanmış cümle: Çekimli eylemlerden oluşan veya ek fiil alan isimlerin yüklem olmasıyla oluşan cümledir. İçinde yüklemi bulunan cümledir. Eksiltili cümle: İçinde yüklem bulunmayan cümledir. Sonuna üç nokta konur. C’ de cümlenin yüklemi yoktur; nokta değil üç nokta konur. Cevap:C

Noktanın kullanımlarına bakalım: a. Tamamlanmış cümlelerin sonunda kullanılır. b. Kısaltmaların bazılarının sonunda kullanılır. (vb., Prof., Dr., Bkz.) vs c. Tarihlerin yazımında kullanılır. (03.08.2004) d. Saatlerin yazımında kullanılır. (16.30) e. Sıra gösteren sayılardan sonra kullanılır. (2.) f. Büyük sayı gruplarını ayırmada kullanılır. (1.000.000) g. Matematikte çarpma işareti yerine kullanılır. Simdi seçenekleri inceleyelim: 1. cümlede 09.15’te saatlerin yazımında, 2. cümlede Dr.Mehmet Bey kısaltmaların sonunda, 3. cümlede 5.sayfasında sıra sayı gösteren-ıncı, -inci eki yerine, 4. cümlede 16.05.2004’te tarihlerin yazımında kullanılmıştır. Her cümlede, dört farklı görevde, kullanılmıştır. Cevap:D